Transkraniyal manyetik uyarım(TMU)
Transkraniyal manyetik uyarım(TMU) yada orijinal adıyla transcranial magnetic stimulation(TMS) psikiyatrik ve nörolojik bir takım rahatsızlıkların tanısında ve tedavisinde kullanılan bir uyarım yöntemidir. Çalışma prensibi, sirküler bobinden geçen direk elektrik akımının dikey yönelimli manyetik akım yaratması prensibine dayanır. Bu manyetik akım vasıtasıyla sinir hücrelerinde uyarım oluşturularak bu hücrelerin iyonik ve elekriksel aktivitelerinde değişiklikler sağlanması amaçlanır. Bu sayede manyetik uyarım sinir hücrelerinin daha sağlıklı işlev görmesine yardımcı olur. İlk olarak 1985 yılında Anthony Barker tarafından geliştirilen cihazın psikiyatri alanındaki kullanımı özellikle 2000 li yılların başından sonra artış göstermiştir. Ardışık atımlar şeklinde manyetik uyarımın yapıldığı tekrarlayıcı(repetitive) formu (tTMU/rTMS) 2008 yılında ilaç tedavisine yeterli yanıt alınamayan major depresyon hastalarında FDA tarafından onaylanmıştır. Son yirmi yılda psikiyatride giderek kullanımı artan tTMU tedavisi, halen dünyanın birçok ülkesinde depresyon başta olmak üzere çeşitli psikiyatrik bozuklukların tedavisinde kullanılmaya ve tedavi rehberlerinde yer almaya başlamıştır. Oldukça güvenli bir tedavi yöntemi olan tTMU cerrahi bir girişim gerektirmez, yani girişimsel bir uygulama değildir.
tTMU tedavisi nasıl uygulanır?
tTMU tedavisi ayaktan uygulanan ve anestezi gerektirmeyen bir tedavi yöntemidir. Birimimizde rutin uygulama günlük seanslar şeklinde yapılmakta ve hafta içi her gün olacak şekildedir. Manyetik akım oluşturan bobin oturur vaziyette olan hastanın kafa derisinin üzerine konumlandırılır. Hastadan istenen seans boyunca hareket etmeden beklemesidir. Seanslar ortalama 15-30 dakika kadar sürmektedir. Seansların gündelik yaşantıyı etkileyecek düzeyde bir yan etkisi beklenmez. Toplam seans sayısı hastanın durumuna göre değişmekle birlikte birimimizde 10-20 seans arasındadır.
tTMU tedavisine engel durumlar nelerdir?
- Kafa içi ve baş boyun bölgesinde manyetik akımdan etkilenecek herhangi bir metal cisim taşıyor olmak [anevrizma klipsi, kafa içi yada koklear implant/protez(diş implantları hariç), beyin elektrotları]
Aşağıdaki durumlarda ise tTMU tedavisinin uygulanması risk teşkil edeceğinden önerilmez:
- Kalp ritmini düzenleyici cihaz taşıyor olmak (kalp pili vb.)
- Epilepsi hastalığının olması yada epileptik nöbet öyküsü
- Artmış kafa içi basınç yada beyin damar hastalıkları
- Ciddi kafa travması varlığı
tTMU tedavisinin yan etkileri nelerdir?
tTMU tedavisi yan etkiler açısından oldukça avantajlı bir tedavi yöntemidir. Lokal yapılan bir uygulama olduğu için ilaçlarda görülen sistemik yan etkiler beklenmez. Her beş hastadan sadece bir tanesi yan etki tariflemektedir. Bu yan etkiler büyük çoğunlukla kolay tolere edilebilir ve tedavinin sürekliliğini bozmaz. tTMU uygulamalarında en sık görülen yan etkiler şunlardır:
- Uygulama yerinde karıncalanma/uyuşma hissi
- Uygulama yerinde genelde kendiliğinden geçen ve ağrı kesici gerektirmeyen hafif ağrı Epilepsi(sara) nöbeti [En ciddi yan etkidir. Genelde altta yatan bir epilepsi hastalığı yada yatkınlığı varsa görülür. Epilepsi riski olmayan bireylerde risk 1000’de 1 oranının da altındadır.]
- Geçici işitme sorunu [kulak tıkacı kullanılabilir]
- Geçici dikkat odaklanma sorunları
- Halsizlik ve uyku sorunları
- Mani/hipomani kayması [bildirilmiş çok az olguda]
tTMU hangi psikiyatrik bozukluklarda kullanılan bir yöntemdir?
- Depresyon: tTMU en sık olarak depresyon tedavisinde uygulanan, etkinliği ve güvenirliği kanıtlanmış, tüm dünyada yaygın şekilde uygulanan bir tedavidir.
tTMU tedavisinin uygulandığı başka psikiyatrik bozukluklar var mıdır?
Depresyon haricinde hastanemizde mevcut olmayan derin TMU uygulaması obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde onay almıştır. Bunun dışında tTMU uygulamasının, şizofreninin negatif belirtileri, işitsel varsanılar, madde kullanım bozukluğu, yeme bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi çeşitli psikiyatrik bozuklukların tedavisinde de etkili olduğu yönünde artan kanıtlar mevcuttur. Ayrıca gebelik gibi ilaç kullanımının kısıtlı olduğu ya da mümkün olamadığı durumlarda da uygulanabilecek bir yöntemdir.
tTMU tedavisinin Elektroşok (EKT) tedavisinden farkları nelerdir?
tTMU tedavisi EKT tedavisinde olduğu gibi anestezi ve hastanede yatarak uygulama gerektirmez. Ayaktan uygulanır. EKT tedavisinde görülen unutkanlık başta olmak üzere geçici bir takım bilişsel işlev bozulmaları tTMU tedavisinde gözlenmez. EKT tedavisi genelde iki günde bir yapılırken tTMU tedavisi genelde günlük yapılır. Etkinlik açısından karşılaştırıldığında ise EKT tedavisinin görece daha etkili olduğu düşünülmektedir.
Sonuç
tTMU tedavisi özellikle ilaç tedavilerine yeterli yanıt alınamamış dirençli depresyon hastalarında etkinliği kanıtlanmış, yan etkiler açısından oldukça avantajlı ve güvenilir bir tedavi yöntemidir.
